Thất bại là điều không ai mong muốn và cũng không thể tránh khỏi trong cuộc sống mỗi người. Đây được xem là những bài học đắt giá giúp chúng ta có cái nhìn khác hơn về cuộc đời. Làm cách nào để vượt qua và đẩy lùi được nỗi sợ thất bại đó?
Ai cũng có nỗi sợ thất bại. Trong cuộc sống, việc thất bại là điều khó có thể tránh khỏi. Quan trọng hơn là cái cách mà bạn đối mặt với sự sợ hãi đó. Chẳng ai muốn mình thất bại, dù biết nó là một phần không thể nào thiếu trong cuộc sống. Thậm chí, chúng ta còn sợ sự thất bại. Vậy khái niệm nỗi sợ thất bại là gì?
Mục Lục Bài Viết
I. Định nghĩa về thất bại là gì?
Thất bại là gì ư? Theo wiki thì “Thất bại là việc không đáp ứng được mục tiêu mong muốn hoặc dự định của bản thân”. Thế nhưng bạn có biết rằng sợ thất bại hay không là do cách bạn nhìn nhận vấn đề và nhìn nhận cuộc sống của bạn. Với tôi sợ thất bại là khi bạn chưa đạt được điều mình muốn mà bạn đã cho phép bản thân bỏ cuộc.
Thất bại là gì?
Bạn có thể sẽ nói với tôi rằng, không! Điều vừa xảy ra với tôi thật tồi tệ, tôi đã cố gắng hết sức, tôi không thể vượt qua, bạn không phải là tôi bạn không thể hiểu được. Và rồi bạn kết luận “tôi là kẻ thất bại”. Những lúc như vậy bạn hãy nhớ giúp tôi định nghĩa của thất bại là gì, “thất bại là khi bạn cho phép mình dừng lại”. Những điều bạn đã trải qua là vụn vặt, thành công mới là thứ đáng được nhắc tới. Khi bạn vượt qua giới hạn và nhìn lại, mọi thứ thật dễ dàng. Nếu trước lúc bạn tiến tới thành công bạn cho rằng “tôi không thể”, thì vĩnh viễn sau này bạn sẽ là kẻ thất bại.
Xem thêm: Hiệu ứng Mandela là gì? Liệu ký ức có thật sự quan trọng
II. Nguyên nhân chính của nỗi sợ thất bại
Sự sợ hãi khiến bạn tránh những tình huống nguy hiểm có thể xảy ra trong cuộc đời bạn. Nỗi sợ thất bại sẽ giữ chân bạn không cho bạn cố gắng, làm cho bạn nghi ngờ bản thân, dừng tiến độ, và có thể làm bạn đi ngược lại với đạo đức của mình. Đâu là nguyên nhân chính của nỗi sợ thất bại? Dưới đây là những lý do hợp lý nhất trả lời cho sự tồn tại của nỗi sợ thất bại:
1. Những gì hình thành ở tuổi thơ
Người lớn là một nguyên nhân cực kỳ quan trọng gây tổn hại đến việc hình thành nội tâm của đứa trẻ từ ngày còn bé. Họ thường tạo ra những lệnh cấm đoán và áp đặt những quy luật dựa trên nỗi sợ hãi của những đứa trẻ. Đây là nguyên nhân chính khiến cho trẻ cảm thấy thường xuyên cần phải xin phép và luôn lo lắng, sợ hãi. Chúng mang theo những nhu được cầu chấp nhận đó vào tuổi trưởng thành.
2. Chủ nghĩa hoàn hảo
Chủ nghĩa hoàn hảo là nguồn gốc của những nỗi sợ thất bại. Đối với những người theo chủ nghĩa hoàn hảo, thất bại là một việc rất kinh khủng và nhục nhã vì họ không cố gắng. Việc bạn bước ra khỏi vùng an toàn của bản thân trở nên kinh hoàng hơn bao giờ hết.
3. Đề cao bản thân quá mức
Cái tôi của bản thân có thể làm chúng ta nhận thức quá mức về sự thất bại. Để có thể nhìn nhận một sự việc vượt lên trên sự thất bại như nhìn về chất lượng của sự nỗ lực, giảm nhẹ lỗi lầm, hoặc xem đó cơ hội để phát triển, thì rất khó khăn.
4. Sai lầm về sự tự tin
Người mà với sự tự tin thật sự sẽ biết rằng họ không luôn luôn thành công. Người với sự tự tin mong manh hơn thì lại tránh né những rủi ro hết sức có thể. Họ thích làm việc trong sự an toàn hơn là thử những điều mới mẻ.
Xem thêm: Thấu cảm là gì? Sự khác nhau giữa thấu cảm và cảm thông là gì?
III. Nỗi sợ thất bại đã ngăn cản bạn đến với thành công như thế nào
1. Những tổ chức văn hóa không lành mạnh.
Ngày nay đã có rất nhiều tổ chức sở hữu văn hóa của sự hoàn hảo: thiết lập niềm tin cho mọi người rằng bất cứ sự thất bại nào cũng đều không được chấp nhận. Chỉ những thành công thuần túy vượt trội mới được chấp nhận. Bạn hãy thử tưởng tượng rằng sẽ căng thẳng và khủng bố như thế nào khi bạn tham gia trong một tổ chức như vậy. Bạn sẽ phải thường xuyên phải che đậy những khuyết điểm. Vô tư đổ lỗi cho cái khác bởi vì mọi người ai cũng đều cố gắng tìm cách để đổ lỗi cho những sai lầm không tránh khỏi của chính bản thân và những rắc rối cho người khác. Doanh thu nhanh chóng bởi vì lượng người tăng cao, nhưng rồi sau đó sự tín nhiệm đột ngột giảm. Sự giả dối, lừa đảo, làm sai lệch số liệu, và che giấu lỗi lầm – đến khi chúng trở thành khủng hoảng thì bất chấp chúng có được che đậy trong bao lâu đi chăng nữa nữa.
2. Thiếu những cơ hội giá trị.
Nếu một số người không có được một câu trả lời hoàn chỉnh vì sự hấp dẫn của một số thành công ban đầu, thì nhiều người trở nên thất bại hơn vì bản ngã của họ đã cam kết hướng đến những gì đã làm trong quá khứ. Bạn thường thấy điều này ở những người cao tuổi, cụ thể là những người này thường nói lên tên tuổi của họ bằng cách giới thiệu về những thay đổi quan trọng của cuộc đời họ trong những năm trước đây. Họ ngại phải đổi mới hơn nữa, sợ rằng lần này họ sẽ thất bại, và điều này sẽ làm cho những thành công trong quá khứ của họ trở nên phai nhạt.
Bên cạnh đó, họ lý luận rằng thành công của những điều mới có thể là nguyên nhân khiến những thành tựu họ đạt được trong quá khứ sẽ không còn trở nên tuyệt vời nữa. Vậy tại sao chúng ta phải chấp nhận rủi ro trong khi bản thân bạn vẫn có thể giữ được uy tín của mình bằng cách là không làm gì?
Con người hiện đã đầu tư sâu sắc vào bản ngã của chính mình và những vinh quang trong quá khứ của họ đến nỗi mà họ thích bỏ qua những cơ hội cho những vinh quang trong tương lai tiếp theo hơn là việc trải qua rủi ro thậm chí thất bại có thể xảy ra.
3. Những người đạt thành tích cao trở dễ thành những người thất bại
Mỗi tài năng của con người đều chứa đựng những mặt trái mà đôi khi làm cho nó trở thành một cản trở không hề nhỏ. Những người thành công luôn thích được chiến thắng và đạt được những tiêu chuẩn cao hơn nữa. Điều này có thể sẽ khiến họ trở nên quá sợ hãi vì thất bại sẽ đồng thời hủy hoại cuộc đời họ. Khi một đặc điểm tích cực, như thành tựu, trở nên quá mạnh mẽ trong cuộc sống của một người, thì nó cũng đang trở thành một điều bất lợi to lớn.
Thành tựu sẽ có giá trị rất mạnh mẽ đối với những người mà đã thành công. Họ xây dựng cuộc sống của mình dựa trên nền tảng đó. Họ đạt được mọi thứ họ làm: ở trường học, ở đại học, thể thao, hội họa, sở thích, công việc. Cứ mỗi thành tựu mới sẽ làm tăng thêm giá trị con người trong cuộc sống của họ.
Dần dần, sơ thất bại trở thành điều không được nghĩ tới. Có lẽ họ đã chưa bao giờ nghĩ đến việc sợ thất bại trong mọi việc họ làm, vì thế họ không có kinh nghiệm trong việc trải qua nỗi sợ thất bại. Và nỗi sợ thất bại trở thành một cơn ác mộng lớn nhất: một nỗi kinh hoàng đáng sợ mà họ buộc phải tránh bằng mọi giá.
Cách thức dễ dàng nhất để làm việc này là không bao giờ mạo hiểm, bám vào những gì bạn biết bạn có thể làm, bảo vệ bản thân trước những vấn đề, làm việc nhiều giờ nhất, kiểm tra lại mọi thứ gấp hai gấp ba lần và là đó người có lương tâm và cẩn trọng nhất trong vũ trụ.
Nếu cứ tiếp tục làm việc chăm chỉ, siêng năng, những lịch trình làm việc quyết liệt và gây khó dễ những người cấp dưới không ngăn cản được khả năng sợ thất bại, thì lại sử dụng mọi biện pháp để tránh xa chúng. Làm giả số liệu, che giấu bất cứ điều tiêu cực, che giấu lỗi, từ chối nhận những phản hồi của khách hàng, thường xuyên đổ lỗi cho cho những ai không đủ khả năng phản kháng lại.
Những vấn đề liên quan về chuẩn mực đạo đức của hầu hết những tập đoàn lớn ở Mỹ phải gặp, tôi tin rằng một trong số những người thành đạt mà trong thời gian dài sẽ có rất nhiều việc để làm với nỗi sợ thất bại hơn là có những ý định phạm tội. Rất nhiều người trong số những người ở Enron and Arthur Andersen là những người thành công bậc nhất, họ chìm đắm trong những lời nịnh hót của các phương tiện truyền thông. Thất bại là một tiềm năng không khả thi, xứng đáng làm bất cứ điều gì để tránh.
4. Mất đi tính sáng tạo
Những người quá thành công hầu như đã phá hủy sự bình yên của chính bản thân và gia đình họ, cuộc sống của những người làm việc cho họ. Những người mà thường quá quan tâm đến những điều tốt đẹp và đạo đức thì lại trở thành những người quá tự cao tự đại. Còn những người mà bản thân có giá trị trong việc xây dựng các mối quan hệ trở nên gần gũi, thì lại mất cân bằng trong việc làm khó chịu cho bạn bè và gia đình họ vì thường xuyên thể hiện sự yêu mến và đòi hỏi có được sự đáp lại.
Ai ai cũng đều thích được thành công và nhiều người ngưỡng mộ. Vấn đề chính là khi nỗi sợ thất bại trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Khi bản thân bạn không còn chấp nhận sự thật rằng bạn không bao giờ có thể tránh khỏi việc mắc lỗi, thì bạn cũng không nhận ra tầm quan trọng của việc thử nghiệm và mắc lỗi để có thể tìm ra các giải pháp tốt nhất và sự sáng tạo nhất.
Bạn càng sáng tạo, thì bạn càng mắc lỗi. Hãy tận dụng chúng. Quyết định sự an toàn và tránh né những lỗi lầm sẽ tàn phá sự sáng tạo của bạn.
Số dư hầu hết lúc nào cũng nhiều hơn những gì bạn nghĩ. Những vị chua phải bắt buộc trải qua chế biến mới trở thành một món ăn ngọt ngào nhất. Một chút ích kỷ thì lại có giá trị ngay cả đối với những người quan tâm ta nhất. Và một sự thất bại nho nhỏ là yếu tố cần thiết để có thể bảo vệ quan điểm của một người về sự thành công.
Chúng ta đã nghe qua rất nhiều về việc con người phải trở nên tích cực. Có lẽ chúng ta cũng dần dần phải nhận ra rằng những phần tiêu cực của cuộc sống quanh chúng ta và trải nghiệm cũng có một vai trò quan trọng nhất định trong quá trình tìm kiếm thành công, trong công việc và cả cuộc sống.
Xem thêm:Trầm cảm theo mùa là gì? Cách để vượt qua những rối loạn cảm xúc này
IV. 5 Bước để giúp các bạn chinh phục nỗi sợ thất bại
Cách để vượt qua được nỗi sợ thất bại
1. Học tập từ những lần sợ thất bại trong quá khứ
Chúng ta thì lại thường dùng thất bại và thành công để đong đếm những giá trị của bản thân. Khi thất bại thì chúng ta thấy mình bất tài, vô dụng. Tuy nhiên, chỉ mãi lo trách móc bản thân sẽ khiến ta bỏ lỡ cơ hội học hỏi từ những lần sợ thất bại. Như tác giả Samuel Smiles đã nói, “chúng ta học được từ nỗi sợ thất bại nhiều hơn thành công.”
Nếu bạn vẫn chưa vượt qua được nhưng nỗi sợ thất bại trong quá khứ, hãy thử tham khảo 6 bước sau đây. Còn nếu bạn đã bình ổn được cảm xúc và nhìn nhận một cách đúng đắn về chúng rồi, giờ là lúc viết ra những điều bạn học được, hoặc ba điều tích cực mà nhiều trải nghiệm không mấy dễ chịu này đã mang đến cho bạn.
Ngoài ra, bạn có thể trò chuyện và quan sát những người xung quanh để học hỏi cách họ vượt qua giới hạn, vượt qua nỗi sợ thất bại. Một nghiên cứu đã được thực hiện bởi Albert Bandura và Frances L.Menlove cho thấy việc quan sát người khác hay vượt qua giới hạn bản thân là nỗi sợ thất bại sẽ có tác dụng làm giảm nỗi sợ của bản thân.
2. Cảm nhận nỗi sợ thất bại
Nghe có vẻ vô lý, nhưng càng cho phép bản thân cảm nhận nỗi sợ thất bại, chúng ta càng đối diện với nó dễ dàng hơn. Phủ nhận nỗi sợ và chôn dấu nó xuống tiềm thức chỉ càng khiến bản thân bạn khó chịu hơn. Trốn tránh nỗi sợ thất bại có thể dẫn đến các hành vi trì hoãn, khiến bạn không còn đủ thời gian để hoàn thành tốt các công việc cần làm, hoặc để cơ hội vụt qua.
Đừng vội đánh giá cho nỗi sợ này là “xấu” hay “tiêu cực”. Việc luyện tập chánh niệm có thể hỗ trợ cho bạn quan sát nỗi sợ thất bại và nhìn nhận đúng hơn về nó. Bạn cũng có thể chia sẻ nỗi sợ đó của mình với những người mà bạn tin tưởng. Những lời khuyên và động viên, hay những lời khẳng định giá trị bản thân sẽ củng cố sự tự tin cho bạn.
3. Định hình lại mục tiêu
Nghiên cứu chỉ ra có 2 loại mục tiêu: mục tiêu thăng tiến (promotion goal) và mục tiêu tránh né (prevention goal). Mục tiêu thăng tiến sẽ luôn hướng đến những kết quả tích cực hơn, còn mục tiêu tránh né lại chỉ tập trung vào việc đó là tránh khỏi những kết quả xấu hoặc là những tình huống không thoải mái.
Nỗi sợ thất bại sẽ “xúi giục” bạn thật nhanh chóng tạo ra những mục tiêu tránh né. Chúng che lấp tầm nhìn, bào mòn nỗ lực và khiến bạn trật khỏi hướng tập trung ban đầu. Đó là lý do hợp lý nhất mà bạn cần đặt ra mục tiêu đúng đắn cho mình.
Một mục tiêu tốt cần đảm bảo được 5 yếu tố S.M.A.R.T:
- Specific: cụ thể
- Measurable: đo lường được
- Achievable: khả thi
- Time bound: có giới hạn thời gian.
Mục tiêu mà có đầy đủ 5 yếu tố này sẽ giúp cho bạn định hình rõ điều mình muốn tập trung thực sự là gì, đồng thời dễ dàng theo sát và đánh giá trong tương lai.
4. Nghĩ về những khả năng sắp đến
Đương nhiên, hình dung trước những khó khăn có thể xảy ra để xây dựng kế hoạch ứng phó là điều không thể thiếu. Tuy nhiên, bạn cũng nên đan xen những tư duy tích cực. Nỗi sợ là một cơ chế sinh học, là phản ứng của não bộ khi nhận biết mối đe dọa. Điều này có nghĩa là bạn có thể quyết định xem đó có phải là mối nguy cơ lớn với bạn hay không. Nói cách khác, bạn có thể kiểm soát những gì gây ảnh hưởng đến bạn.
Mường tượng về những điều tươi đẹp lúc bạn chấp nhận thách thức cũng là một trong nhiều cách tiếp thêm động lực. Đây là một kiểu “tự kỷ ám thị” giúp bạn nhìn nhận lại thử thách giống như một cơ hội để có thể phát triển bản thân hơn là một mối đe dọa tiềm tàng.
5. Học cách yêu bản thân
Nỗi sợ thất bại thực chết đến từ nỗi sợ bị xấu hổ và bị từ chối. Hai nỗi sợ này còn được xuất phát từ việc bạn không thể chấp nhận những khuyết điểm của bản thân. Chúng ta đều không thể hoàn hảo. Giá trị của bạn sẽ không nằm ở việc bạn không bao giờ mắc sai lầm. Trí óc và cơ thể con người là một cơ chế thích nghi tuyệt vời, giúp bạn từng bước làm quen và tiến bộ qua từng trải nghiệm.
Đừng quá khắc nghiệt đối với bản thân mình. Hãy tập “bắt quả tang” những khi mà các bạn tự chỉ trích mình, và rèn luyện lòng tự trắc ẩn. Một khi đã biết cách đối mặt với những khía cạnh dễ bị tổn thương của bản thân, bạn mới có thể trở nên mạnh mẽ và có thể vượt qua giới hạn là nỗi sợ thất bại.
Một cách khác chính là hãy viết ra những điều bạn mà cảm thấy biết ơn về chính mình và cuộc sống. Bạn biết ơn vì hôm nay đã chăm sóc tốt bản thân, vì vậy bạn đã làm việc chăm chỉ, hay vì thời tiết thật đẹp. Điều này giúp cho các bạn hướng sự chú ý khỏi những lời tự chỉ trích và công nhận được những nỗ lực của mình.
Xem thêm: Thuyết gắn bó là gì? Vì sao cần nhận biết kiểu gắn bó của mình trong mối quan hệ
V. Kết luận
Chúng ta đều lo lắng và sợ thất bại, nhưng điều làm nên sự khác biệt là cách mỗi người phản ứng lại với nó. Quanh quẩn trong vùng an toàn chỉ vì sợ thất bại sẽ làm cản trở bước tiến của bạn, bởi vì bạn đang ngăn trí óc và cơ thể bạn học hỏi và nâng cấp. Thay vào đó, hãy dừng lại xem điều gì đang khiến bạn do dự, nhìn nhận nó đúng đắn, và lên kế hoạch phù hợp để vượt qua giới hạn đó.
